Son zamanlarda istinaf nedir, istinaf mahkemesi nedir, Bölge Adliye Mahkemesi ne demektir gibi sorular çok gelmeye başladı.

İstinaf kavramından önce değinilmesi gereken konu yerel mahkeme kavramıdır.

Yerel mahkeme, her ilde bulunan adliyelerde yer alan mahkemeler için kullanılan tabirdir. Yani bir dava açtığınızda, size karşı bir hukuk veya ceza davası açıldığında, davanızın görüldüğü ildeki mahkemeye yerel mahkeme denir.

İşte bu yerel mahkeme tarafından verilen karara karşı gidilen kanun yolu, istinaf kanun yoludur. Yerel mahkemeler tarafından verilen kararlara karşı gidilen, verilen kararın doğru olmadığından dolayı başvurulan istinaf kanun yoluna bakan mahkemeler ise Bölge Adliye Mahkemeleridir. Uygulamada Bölge Adliye Mahkemelerine kısaca BAM denilmektedir.

Örneğin bir dava açtınız yahut da size karşı bir dava açıldı. Boşanma, tapu iptal tescil, alacak ya da bir ceza davası ile muhatap oldunuz, şikayetçi ya da sanık olarak bir ceza davasında yer aldınız. Yerel mahkeme bu dava sonucunda bir karar verecektir. Verilen karara karşı kural olarak, hukuk davalarında davacı, davalı; ceza davalarında katılan, sanık veya Cumhuriyet Savcısı istinaf kanun yoluna başvurmak suretiyle, verilen kararın tekrar incelenmesi için dosyanın Bölge Adliye Mahkemesi’ne gönderilmesini sağlayabilir.

Tabi bu konuda bazı şartlar vardır. Bazı kararların bölge adliye mahkemesine gitmesi konusunda sınır bulunmaktadır. Örneğin hukuk davalarında bazı davalar koşulsuz istinafa tabi iken (mesela boşanma gibi) bazı davalarda maddi değerlerine göre istinafa gidilemeyebilir. Her yıl değişen ve parasal değer bakımından istinaf sınırı altında bulunan davalar istinafa tabi değildir, yerel mahkemece karar verildiği an karar kesinleşir. Aynı şekilde ceza davalarında adli para cezası bakımından bu yönde bir sınır söz konusudur.

İstinaf başvuru süresi yerel mahkemenin kararının TEBLİĞİNDEN itibaren 2 haftadır. İstinaf kanun yoluna süresi içerisine verilen bir dilekçe ile başvurulur. Ancak önemle belirtilmelidir ki davanın içeriği ile ilgili hangi hususlarda istinaf talebinde bulunulduğu, kararın hangi açılardan yanlış olduğu, yerel mahkemece yapılan hangi işlemlerin hukuka aykırı olduğu gibi tüm unsurlar hakkında istinaf dilekçesinde itirazlar ileri sürülmelidir. Çünkü istinaf sürecinde Bölge Adliye Mahkemeleri, res’en araştırmaya dahil olan konular hariç sadece istinaf dilekçesinde dile getirilen itirazlar bakımından dosyayı incelemektedir. Bu nedenle, yerel mahkemece verilen karar çok iyi tahlil edilmeli, yerel mahkemenin hangi hususlarda hatalı olduğu konusunda kapsamlı araştırma yapılmalı ve istinaf dilekçesinde bu hususlar açıkça ve ayrıntılı bir şekilde dile getirilmelidir. Yerel Mahkemenin bazı yanlış veya hatalı işlemleri eğer istinaf dilekçesinde itirazen dile getirilmez ise, Bölge Adliye Mahkemesi re’sen araştırma ilkesi çerçevesinde olmayan bu tip hususlardan inceleme dahi yapmayacaktır.  

İstinaf mahkemeleri çeşitli şekillerde karar verebilir. Öncelikle istinaf talebini reddedebilir. Bu durumda istinaf süreci teknik olarak biter. Ayrıca istinaf mahkemesi bozma diye tabir edilen ama teknik anlamda istinaf talebinin kabulüne karar verebilir.  Bu durumda istinaf dilekçesinde belirtilen veya re’sen araştırma ilkesine göre Bölge Adliye Mahkemesi tarafından incelenen bazı hususlarda yanlışlık tespit edilebilir. Bu durumda yerel mahkeme kararı yanlış bulunmuş olur. İstinaf talebinin kabulü kararı sonucunda Bölge Adliye Mahkemesi isterse yerel mahkeme yerine geçerek kararı verebilir, isterse karardaki eksik hususları belirterek dosyayı yeniden görülmek üzere yerel mahkemeye yollayabilir.

İstinaf kanun yolu ile hukukumuza giren bir başka karar türü de Bölge Adliye Mahkemesi’nin doğrudan doğruya hiçbir bozma (istinaf talebinin kabulü) ya da onama (istinaf talebinin esastan reddi) şeklinde bir karar vermeden, kendisi duruşma açarak yerel mahkeme yerine yargılamayı yapabilmesidir. Bu durumda Bölge Adliye Mahkemesi taraflara duruşma açıldığını belirten, duruşma gün ve saatini bildiren bir tebligat yollar, açtığı duruşma ile yargılamayı yeniden kendisi yapabilir.

İstinaf kanun yolu ile ilgili daha birçok şey yazılabilir. Ama hukukçulara değil de normal vatandaşların istinaf kanun yolu ile ilgili kafalarına takılan sorulara bir nebze cevap vermek amacıyla, makaleyi kanun maddelerine ve içtihatlara boğmadan kısaca açıklamalarda bulunmaya çalıştık.

Faydalı olması dileğiyle…